BIENNALE

5η Μικρή Biennale

2023 - ΡΙΖΕΣ - ROOTS

Επιλέγοντας ως θέμα τις Ρίζες για την 5η Μπιενάλε του Μουντάδου της Τήνου, με γραμμένη τη λέξη στον πληθυντικό, στοχεύουμε ν΄ ανοίξουμε τις πόρτες της δημιουργίας, παίζοντας με τις πολλαπλές έννοιες της λέξης. Η πρώτη από αυτές αναφέρεται στα φυτά που βυθίζουν τις ρίζες τους στο έδαφος για να τραφούν, να αναπτυχθούν και να ενώσουν τα φυλλώματα τους με τον ουρανό. Τα φυτά ως γνωστόν αδυνατούν να ζήσουν χωρίς τις ρίζες τους. Αυτός ο ζωτικός δεσμός που διατηρούν με τη γη, μας στέλνει και εμάς πίσω στη δική μας ύπαρξη, στις ρίζες μας, μιας και ο άνθρωπος έχει ουσιαστική ανάγκη για ρίζες ώστε να αγκυροβολήσει σε κάποιον τόπο, να αντλήσει δύναμη και ζωντάνια από αυτόν. Αυτός ο παραλληλισμός μεταξύ των φυτών και του ανθρώπου μας καλεί να περάσουμε από την κυριολεκτική σε μια μεταφορική σημασία της λέξης.

Όπως το δέντρο παραδείγματος χάρην ριζώνει στον τόπο που φυτεύτηκε και στον οποίο μεγαλώνει, έτσι κι εμείς, με έναν ανάλογο τρόπο μπορεί να ριζώνουμε εκεί όπου γεννιόμαστε. Και εδώ ο παραλληλισμός είναι ουσιαστικός από την άποψη ότι θα μπορούσαμε να ανακαλέσουμε την έννοια των δεσμών με έναν τόπο, έναν τόπο βουτηγμένο στην ιστορία του, έναν τόπο όπου έζησαν οι γονείς μας, οι παππούδες μας και οι πρόγονοί μας.

Όπως βλέπουμε ο όρος ταυτίζεται από τη μια με την έννοια του τόπου, από την άλλη με τη σχέση του παρελθόντος ώστε όταν χρησιμοποιείται να μπορεί κανείς να μιλήσει αυτονόητα και για την έννοια της καταγωγής. Επομένως η ιστορία και η γενεαλογία είναι ταυτόσημη με το «ριζικό» λήμμα. Η επίκληση αυτού του συγκεκριμένου νοήματος ανοίγει ένα νέο σημασιολογικό πεδίο φορτωμένο με ένα πλήθος εικόνων, οι οποίες απεικονίζουν τους όρους αρχή, γέννηση, θεμελίωση, στέλεχος, πηγή και πολλές άλλες.

Αλλά δυστυχώς η λέξη ρίζα όπως τα περισσότερα συνδέεται και με τη φθορά. Εδώ πάλι η μεταφορά του δέντρου ξεδιπλώνει το πλήρες νόημά της. Έτσι όπως για τον ίδιο λόγο που ένα δέντρο μπορεί να ξεριζωθεί από μια καταιγίδα, κι ο άνθρωπος επίσης μπορεί να αποκοπεί από τις ρίζες του μέσα από βίαια γεγονότα, όπως ένας πόλεμος ή απροσδόκητες καταστροφές που προκαλούνται από φυσικά ή κλιματικά φαινόμενα. Ριγμένος σε άγνωστους δρόμους, μακριά από τη γη του, απομονωμένος από την οικογένειά του, περιπλανιέται στη συνέχεια στη μοναξιά ενός εχθρικού και ξένου κόσμου στον οποίο χάνει αναπόφευκτα τον προσανατολισμό του.

Μέσα από τις έντεκα καλλιτεχνικές συνεισφορές που παρουσιάζονται φέτος, αυτή η 5η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης μας προσφέρει την ευκαιρία για μια ποιητική βόλτα στα σοκάκια του Μουντάδου, ενός χωριού που για πολλούς είναι συνώνυμο με τις ρίζες. Αυτά τα έργα, εκφράσεις της ευαισθησίας και της φαντασίας των επιλεγμένων καλλιτεχνών, μας προσκαλούν το ένα μετά το άλλο, να οικειοποιηθούμε τη λέξη Ρίζες και να βρούμε ό,τι προκαλεί στον καθένα μας αυτή με πολλαπλές έννοιες.

4η Μικρή Biennale

2021 - ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ - PERSPECTIVES

Δεν είναι καθόλου ανώδυνο να γράφουμε τη λέξη «Προοπτικές», που είναι το θέμα αυτής της νέας Μπιενάλε, στον πληθυντικό. Η επιλογή αυτή τονίζει σκόπιμα την πολλαπλή σημασιολογία ενός όρου που ανθίζει στη γλώσσα μας, με διάφορους τρόπους.

Κατά τη διάρκεια της Ιταλικής Αναγέννησης, η προοπτική, ήδη γνωστή στην Αρχαιότητα, επανεμφανίστηκε στην τέχνη για να αναπαραστήσει τον πραγματικό κόσμο στις τρεις διαστάσεις. Αντιστοιχεί σε μια κατασκευασμένη εικόνα -που βασίζεται όλο και πιο πολύ στη λογική- της αντίληψης που μπορεί να έχει ο άνθρωπος για τον κόσμο που τον περιβάλλει. Θα ήταν όμως προφανώς λάθος, να διατηρήσουμε αυτή την αντίληψη και να μειώσουμε την προοπτική σε μια τεχνική λειτουργία ή σε γεωμετρία.

Η προοπτική ορίζεται πρωτίστως από μια άποψη, αλλά και από μια γραμμή ορίζοντα.

Η άποψη είναι αυτή που υιοθέτησε ο δημιουργός κατά τη στιγμή της δημιουργίας του. Αυτό προκαλείται κάθε φορά από τη σχέση ανάμεσα στο υποκείμενο και στο περιβάλλον του, στο πλαίσιο μιας προσέγγισης που χαρακτηρίζεται από υποκειμενικότητα, βασισμένη σε μια σκέψη, ακόμη και σε μια φιλοσοφική θέση.

Η αναπαράσταση της πραγματικότητας είναι πάντα διαφορετική από την ίδια την πραγματικότητα, δεδομένου ότι θέτει σε λειτουργία τη θέση του παρατηρητή, την ψυχολογία της στιγμής, καθώς και την αντίληψή του για τον χώρο. Και γι' αυτό η προοπτική είναι μια βαθιά υποκειμενική διαδικασία που δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια απλή αναπαράσταση του χώρου.

Είναι η έννοια που αποδίδεται στα πράγματα, όσο και η ίδια η σκηνή που βρίσκεται στο κέντρο της προοπτικής.

Έτσι, πέρα από την τεχνική αλλά και την καλλιτεχνική διαδικασία, η πολλαπλότητα των πιθανών γωνιών και των ανοιγμάτων προς τον κόσμο που μας περιβάλλει, μας υποχρεώνει να σκεφτούμε την προοπτική στον πληθυντικό αριθμό, αλλά και να την «κλίνουμε» τόσο στο παρόν, όσο και στο μέλλον.

Και εδώ βρίσκουμε τη διάσημη γραμμή του οριζόντια που ορίζει το βλέμμα του δημιουργού. Όταν εκφράζεται στον πληθυντικό, η προοπτική μας καλεί να κοιτάξουμε πολύ μπροστά, σε μια προβολή προς το μέλλον και ό,τι πρόκειται να ακολουθήσει.

Μετά την τόσο δύσκολη περίοδο που μόλις έχουμε βιώσει και τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην ψυχολογία μας, μπορεί οι Προοπτικές που μας προσφέρει η Τέχνη να μας δώσουν την δυνατότητα να δούμε τους εαυτούς μας σε έναν μελλοντικό κόσμο πλούσιο από εικόνες και όνειρα.

3η Μικρή Biennale

2019 - ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ - CROSSINGS

«Όποτε περνάμε κάποιο σταυροδρόμι, είναι ένα σημάδι πως θα υποδεχθούμε κάτι που μας έλειπε». Aharon Appelfeld

Ανέκαθεν, σε όλους τους πολιτισμούς, οι άνθρωποι έστηναν στα σταυροδρόμια, οβελίσκους, σταυρούς, ιερά και εκκλησίες, που προσκαλούν τον ταξιδιώτη στο συλλογισμό και στην ενατένιση.

Η διασταύρωση, εκεί όπου συναντώνται διάφοροι δρόμοι, αντίθετες κατευθύνσεις, όπου συναντάμε τους άλλους, παράλληλα με την υπόσχεση ανακαλύψεων και αμοιβαίων εμπλουτισμών, είναι το κλειδί για νέους και άγνωστους προσανατολισμούς.

Η διασταύρωση οδηγεί προς άλλους δρόμους, υποβάλλοντας την εικόνα ενός απλωμένου χεριού, σε μια κίνηση συμφιλίωσης των άκρων και αναγνώρισης των διαφορών, όσο και των αντιθέσεων. Η έννοια της διασταύρωσης προϋποθέτει την συνειδητοποίηση και την αποδοχή της αντιφατικότητας των δεδομένων.

Εξ άλλου, οι συμβολικές διδασκαλίες ορίζουν τη διασταύρωση ως τον χώρο που μας επιτρέπει τη στάση, εκεί όπου αντιμετωπίζουμε την αναγκαιότητα μιάς επιλογής, ωσάν αυτή η παύση στη σκέψη να ήταν μια ουσιαστική στιγμή πριν τη συνέχιση της πορείας.

Στις μέρες μας, η έννοια της διασταύρωσης έχει γίνει παγκόσμια. Στις μεγαλουπόλεις, οι οποίες, σε μια πλανητική διάσταση, αναδεικνύουν πλήρως την έννοια των διασταυρώσεων, συγκρούονται και αναμιγνύονται κάθε είδους πολιτιστικές πρακτικές, συνήθειες και παραδόσεις, συνδεδεμένες με τις ποικίλες προελεύσεις αυτών που τις κατοικούν.

2η Μικρή Biennale

2017 - ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ - LABYRINTH

Το θέμα του λαβυρίνθου προέκυψε από το σχέδιο των διαδρομών που δημιουργούν τα σοκάκια στα κυκλαδίτικα χωριά. Συνήθως, είναι ελικοειδείς διαδρομές που τονίζονται από παρακάμψεις, αλλαγές πορείας και αδιέξοδα, αναγκάζοντας αυτόν που τα διασχίζει να επιβραδύνει, να σταματήσει.

Αντίθετα από την κοινή ιδέα, ο λαβύρινθος δεν είναι δαιδαλώδης: δεν είναι τόπος που χάνεσαι, αλλά τόπος ανακάλυψης! Μεταφορά της πορείας που ακολουθείται σε κάθε αναζήτηση ενός άγνωστου μέλλοντος, αντικείμενο ατελείωτης διερώτησης για τις επιλογές που είναι να γίνουν, για την πορεία που είναι να ακολουθηθεί, προσφέρει μια συμβολική εικόνα της ανθρώπινης ψυχής, σε όλη της την περιπλοκότητα, σε όλο της τον πλούτο.

Σε αυτούς τους ταραγμένους και αβέβαιους καιρούς, είμαστε και πάλι στην αναζήτηση μιας διαδρομής. Είμαστε ξανά σ’ αυτό το λαβύρινθο, αντιμέτωποι με την ιδέα του εσωτερικού ταξιδιού που καθένας από εμάς ακολουθεί, αντιμέτωποι με τους δισταγμούς του, τις στάσεις του, τις επιλογές του.

Είναι η ανακάλυψη αυτού του λαβυρίνθου, καθώς επίσης το ταξίδι στο βάθος του εαυτού, που η Μπιενάλε του Μουντάδου μας προτείνει να κάνουμε.

1η Μικρή Biennale

2015 - ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ - APOKALYPSIS

«Ετυμολογικά, η λέξη Apocalypse στα γαλλικά, προέρχεται από την ελληνική λέξη «Αποκάλυψη» που σημαίνει ξεσκέπασμα. Το ρήμα «αποκαλύπτω» σημαίνει φανερώνω. Γι’ αυτό τον λόγο, ο όρος έχει ένα νόημα πολύ πλατύ και δεν περιορίζεται μόνο στην αναφορά της Αποκάλυψης του Αγίου Ιωάννη.

Στην τέχνη, λοιπόν, τα χαρακτηριστικά της είναι: η σημασία της εσωτερικής διάστασης, όπου ο εξωτερικός κόσμος παίρνει σχήμα, και οι υποκειμενικές εμπειρίες μεταφράζονται σε εικόνες και προσωπικά σύμβολα. Ο καλλιτέχνης οφείλει να κάνει ορατό τον εσωτερικό του κόσμο.

Να θυμηθούμε ότι, «η Αποκάλυψη του Αγίου Ιωάννη» είναι το τελευταίο βιβλίο της Καινής Διαθήκης, γραμμένο γύρω στο 96, στη νήσο Πάτμο. Αυτό το βιβλίο καταγράφει οράματα που, επικαλώντας κάποια γεγονότα, προαναγγέλλουν την Κρίση του Θεού ενάντια στις δυνάμεις του Κακού.

Σ’ αυτόν τον «θρησκευτικό» αιώνα, όπως είχε προβλέψει ο Andre Malraux, το θέμα της Αποκάλυψης φαίνεται πως δεν θα μπορούσε να είναι πιο σύγχρονος τόπος έμπνευσης.»